• O wysłuchaniach

    Dlaczego zorganizowaliśmy wysłuchania dotyczące Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności?

    Trwają prace nad tzw. Krajowym Planem Odbudowy i Zwiększania Odporności. Takie plany przygotowywane są też w innych krajach Unii Europejskiej. Po raz pierwszy szersza opinia publiczna mogła się zapoznać z propozycjami przygotowanymi przez rząd 26 lutego 2021 r. Publiczne konsultacje tej propozycji mają zakończyć się 2 kwietnia. Przekazanie Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności do Komisji Europejskiej jest planowane pod koniec kwietnia.

     

    Zarówno projekt Planu jak i dotychczasowy sposób jego przygotowywania rodził wiele emocji. To zrozumiałe, bo stanowić on może i powinien niepowtarzalną olbrzymią szansę dla Polski. Ma on zmniejszyć i rekompensować straty społeczne i gospodarcze wynikłe z epidemii i jednocześnie uodpornić nasz kraj na przyszłe kryzysy. Jego istotą nie jest tylko ochrona i kontynuacja, ale także szukanie nowych możliwości i szans. Warunkiem uzyskanie środków w ramach tego planu jest dokonanie niezbędnych reform o trwałym i systemowym charakterze.

     

    Wszystkie te powody skłaniały do tego, aby Krajowy Plan Odbudowy był przedmiotem szerszej dyskusji. Dlatego we współpracy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej (MFiPR) zaproponowaliśmy serię 5 wysłuchań w tej sprawie. Te - prowadzone on-line wydarzenia - nie zastępowały innych form konsultacji i nie zwalniały rządu z ich prowadzenia.

     

    Równolegle rząd zbierał m.in. uwagi w formie pisemnej. Formularz znajdował się tutaj.

     

    Istota wysłuchania polega na tym, że przedstawiciele rządu, którzy odpowiadają ostatecznie za kształt dokumentu, usłyszeli opinie na temat dotychczasowej propozycji Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności.

     

    Pomysłodawcą i patronem tego przedsięwzięcia był Podkomitet do spraw Rozwoju Partnerstwa - jedno z ciał, w którym zasiadają przedstawiciele zarówno rządu, samorządu, partnerów społecznych i gospodarczych a także przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego. Od strony techniczno-organizacyjnej za to skomplikowane (w tak krótkim czasie i w formule zdalnej) wydarzenie odpowiadały wspólnie Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Fundacja Stocznia (która organizowała już wysłuchania obywatelskie) oraz Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych.

     

    Wysłuchanie było otwarte na wszystkie sektory (w tym samorząd, partnerów społecznych i gospodarczych) i ogólnie każdą instytucję i osobę prywatną, która chciała w nim uczestniczyć, jako widz lub mówca. To, kto mógł ostatecznie zabrać głos, określał regulamin wysłuchań. Uczestnictwo i pomoc w organizacji opisywanych tu wysłuchań ze strony organizacji społecznych prowadzone było w oparciu o ich własne środki. Nie było prowadzone na zlecenie rządu, ale we współpracy z rządem (a precyzyjniej MFiPR). W oczywisty sposób adresatem uwag był bowiem właśnie rząd. Proces wysłuchań był jedynie formą specyficznego i dynamicznego „udrożnienia komunikacji”. To rząd ostatecznie powinien odnieść się do opinii sformułowanych w trakcie wysłuchań.

     

    Wysłuchania odwołują się do tzw. 7 zasad konsultacji publicznych, jakie zostały wypracowane wspólnie przez środowiska rządowe, obywatelskie i eksperckie w 2012 roku. Spełnienie niektórych z nich leży po stronie organizatorów wysłuchań (transparentność, powszechność, przewidywalność), inne zależą od uczestników np. zasada dobrej woli czy poszanowanie interesu ogólnego, wreszcie spełnienie pozostałych w szczególności responsywność (ustosunkowanie się do uwag) oraz koordynacja zależy już wyłącznie od strony rządowej. Wierzymy, że każdy z uczestników i uczestniczek tego przedsięwzięcia stał i stanie na wysokości zadania.

     

    Wysłuchania spowodowały, że rząd (i każdy, kto będzie miał taką ciekawość) usłyszał bardzo różne opinie na temat przygotowanej przez rząd propozycji Krajowego Planu Odbudowy. Ma też czas, żeby się do nich odnieść.

    Na czym polegają wysłuchania?

    Wysłuchanie jest jedną z metod prowadzenia konsultacji publicznych dotyczących ważnych rozstrzygnięć w sferze polityk publicznych. W trakcie wysłuchania instytucje i osoby zainteresowane przedmiotem konsultacji wygłaszają swoje stanowiska względem propozycji poddawanej konsultacjom.

     

    Istotą wysłuchania jest dopuszczenie do wyrażenia swojej opinii wszystkich (a w każdym razie możliwie największej liczby) osób i instytucji, które same uznają, że mają do przekazania istotne argumenty w danej sprawie. Wysłuchanie czyni proces konsultacji bardziej otwartym i partycypacyjnym. Zapobiegać ma sytuacji, w której ważne argumenty dotyczące spraw publicznych pojawiają się jedynie w gronie decydentów lub wskazanych przez nich środowisk politycznych lub eksperckich.

     

    Wysłuchanie - jak sama nazwa wskazuje - jest to jedna z rzadkich sytuacji, w których decydenci świadomie przyjmują rolę słuchaczy, a nie mówców. Ważne jest też to, że istotą wysłuchania nie jest bynajmniej polemika czy budowanie konsensusu między uczestnikami i uczestniczkami.

     

    Uczestnicy i uczestniczki mają ściśle określony czas wypowiedzi a ich kolejność jest losowana. Idzie o to, aby możliwe skutecznie wyrównać szanse na przedstawienie swojego poglądu wszystkim uczestnikom i uczestniczkom. Czasem są to poglądy sprzyjające proponowanemu rozwiązaniu, czasem mu przeciwne, czasem wyrażone solidnymi argumentami i poparte materiałem empirycznym, a czasem są to wystąpienia emocjonalne, osobiste świadectwa i anegdotyczne dowody. Wszystkie one mają prawo się pojawić dopóki nie przekroczą zawartych w regulaminie reguł.

     

    Ważne jest, że uczestnicy i uczestniczki wysłuchania nie dyskutują między sobą (choćby dlatego, że każdy zabiera głos tylko raz), ale odnoszą się do przedmiotu wysłuchania. Uczestnicy i uczestniczki mogą się radykalnie różnić w opiniach, ale nie mogą się obrażać. Naruszenie tej zasady spotka się z upomnieniem ze strony prowadzących, ale jeśli to nie odniesie skutku, ostatecznie odebraniem głosu.

     

    Organizatorzy odpowiadający za techniczne i proceduralne aspekty wysłuchania (w tym wypadku będzie to robić Fundacja Stocznia) a także osoby prowadzący wysłuchanie, zachowują bezstronność w sprawie przedmiotu wysłuchania. Ich zadaniem jest troska o bezstronny i sprawny przebieg wysłuchania.